Rolnictwo, Uprawa, Owoce, Warzywa, Przetwórstwo

Od ponad dekady w Polsce obowiązują przepisy regulujące ochronę prawną odmian roślin. Mimo to nie każdy wie, że materiał siewny wykorzystywany w produkcji rolnej podlega opłatom, a za ich brak grożą poważne konsekwencje cywilno-prawne oraz karne.

Wprowadzenie przepisów regulujących rynek nasienny miało na celu poprawę jakości stosowanych komponentów, a tym samym wzrost konkurencyjności polskiego rolnictwa na rynku międzynarodowym. Jakość materiału nasiennego ma kluczowe znaczenie dla uzyskania wysokich plonów. Nad jego poprawą pracują hodowcy, którzy właśnie na ten cel w dużym stopniu przeznaczają opłaty licencyjne i z odstępstwa rolnego uiszczane przez odbiorców odmian chronionych.


Kto powinien dokonywać opłat za materiał siewny?

Każdy rolnik, który korzysta z odmian chronionych prawem, powinien dokonać opłaty licencyjnej na rzecz hodowcy. Jej wysokość ustalana jest w umowie licencyjnej zawieranej pomiędzy hodowcą a odbiorcą materiału. Z opłaty zwolnieni są rolnicy posiadający gospodarstwa do 10 ha – w przypadku uprawy ziemniaków – lub do 25 ha – w przypadku innych roślin uprawnych. Jeśli rolnik korzysta z materiału siewnego z własnych zbiorów, w których wykorzystane były odmiany chronione, wówczas ponosi 50% opłaty licencyjnej. Jest to tzw. odstępstwo rolne, za które opłata powinna być wniesiona najpóźniej w ciągu 30 dni od daty siewu. Obowiązek wniesienia opłaty powinien być bezwzględnie przestrzegany, niezależnie od tego czy rolnik otrzyma wezwanie od hodowcy lub Agencji Nasiennej. Warto przy tym pamiętać, że nieznajomość prawa nie zwalnia z tej powinności. Rolnik może również skorzystać z kwalifikowanego materiału siewnego. W takim przypadku nie ponosi kosztów opłaty licencyjnej, czyszczenia oraz zaprawiania materiału, a nadal uzyskuje gwarancję najwyższej jakości produktu. W przypadku materiału kwalifikowanego opłatę licencyjną uiszcza sprzedający, który ma podpisaną umowę z hodowcą. Dodatkową korzyścią dla rolnika kupującego kwalifikowany materiał siewny jest możliwość uzyskania z tego tytułu dopłaty. Warunkiem jej uzyskania jest złożenie w Agencji Rynku Rolnego „Wniosku o przyznanie dopłaty z tytułu zużytego do siewu lub sadzenia materiału siewnego kategorii elitarny lub kwalifikowany mającej charakter pomocy de minimis w rolnictwie”. We wniosku należy podać między innymi dane producenta rolnego, nazwę oraz ilość zużytej do wysiania odmiany, powierzchnię gruntów, a także załączyć dokument potwierdzający zakup materiału.

Konsekwencje nieprzestrzegania prawa


Ustawa z dnia 26 czerwca 2003 roku o ochronie prawnej odmian roślin (Dz. U. 2003 r. nr 137 poz. 1300 z późn. zm.) określa konsekwencje wynikające z niewywiązania się z obowiązku uiszczenia opłaty za wykorzystanie materiału siewnego objętego ochroną. Hodowca ma w takiej sytuacji prawo do sumy pieniężnej będącej równowartością opłaty licencyjnej lub nawet jej trzykrotności oraz uzyskanych przez rolnika zysków, np. z tytułu sprzedaży plonów. Za naruszanie wyłącznego prawa hodowcy do odmiany oraz za oznaczanie nazwą odmiany chronionej innego materiału siewnego lub nieznanej odmiany grozi kara grzywny, ograniczenia lub pozbawienia wolności do roku.


Kara grzywny może być również zasądzona w następujących przypadkach:

  • uniemożliwienia kontroli odmiany,
  • odmowy udzielenia zgody na wgląd w dokumentację dotyczącą odmiany,


Jak widać, konsekwencje nieprzestrzegania prawa w tym zakresie są poważne. Ma to między innymi na celu wyeliminowanie z rynku nasiennego nieuczciwych dostawców oraz nielegalnego obrotu materiałem niewiadomego pochodzenia. Warto przy tym zauważyć, że to przede wszystkim w interesie rolników jest wspieranie rozwoju w dziedzinie powstawania nowych odmian roślin.